Ortak kullandığımız çevremizin ne kadar değerli ve çocuklarımıza mirasımız olduğunun hepimiz farkındayız. Bu amaçla dergimizde Avrupa Yeşil Mutabakat konusuna yer vermek ve siz değerli okuyucularımız ile Avrupa Yeşil Mutabakat eylem planıyla ilgili yaptığım araştırmaları paylaşmak isterim.
11 Aralık 2019 tarihli “Avrupa Yeşil Mutabakatı – EU Green Deal”, iklim ve çevreyle ilgili zorluklarla mücadele konusunda Avrupa Birliği’nin (AB) önceki taahhütlerini daha geniş ve daha etkili bir şekilde yeniden düzenlemeyi amaçlayan bir yol haritasıdır.
AB Yeşil Mutabakatı Nedir?
Sera gazı emisyonu, küresel ısınma ve iklim değişikliği konuları özellikle 1990’lı yıllardan itibaren küresel bir gündem maddesi haline gelmiştir. Bu sorunlarla mücadele kapsamında bölgesel veya uluslararası düzeyde birçok çalışma yürütülmektedir. Son olarak 2015 yılında imzalanan Paris İklim Anlaşması ile dünyadaki ülkelerin tamamına yakını, sera gazı emisyonlarının ve küresel ısınmanın azaltılması için birtakım taahhütlerde bulunmuştur.
Bu sorunların çözümü için şimdiye kadar en somut adımları atan ve diğer ülkeleri de bu konuda teşvik eden Avrupa Birliği (AB), sürdürülebilir bir dünya inşa etme konusundaki kararlılığını daha da derinleştirmektedir. Kasım 2019’da yayınladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) bildirisi de bu kararlılığın ve hassasiyetin bir sonucu olmuştur. Bu mutabakat, sadece AB üye ülkeleri için değil, AB ile siyasal, ekonomik ve coğrafi açıdan ilişkisi bulunan tüm ülkeler açısından büyük bir önem arz etmektedir.
Bunun yanı sıra AB ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlantı içerisinde olan kamu ve özel sektör kuruluşları ve uluslararası kuruluşlar da yayınlanan mutabakatın kapsamı alanına girmektedir. Zira, Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB’nin diğer tüm devletler, kurum ve kuruluşlar ile olan ilişkilerini de düzenlemektedir.
Mutabakatın odak noktası daha temiz ve sürdürülebilir bir dünya oluşturmaktır; bunun için de atılması gereken adımlara yer vermektedir. AB’nin bu mutabakat ile 2050’ye kadar sera gazı emisyonunu net sıfıra indirmeyi, ekonomik büyümede herhangi bir kaynağa bağlı kalınmamasını ve sadece bir ülke ya da bölgenin değil, tüm dünyanın bir bütün olarak kalkınıp gelişmesini hedeflemektedir.
Sürdürülebilirlik açısından bakıldığında AB’nin bu mutabakat ile çevresel, finansal ve sosyal sürdürülebilirliği tesis etmek istediği net bir şekilde anlaşılmaktadır. Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın hedefine ulaşabilmesi için aşağıda belirtilen alanlar ile ilgili çeşitli planlar ve stratejiler geliştirilmiştir.
– Kırılgan ekosistemimizi korumayı amaçlayan biyoçeşitlilik
– Daha sürdürülebilir gıda sistemleri için tarladan sofraya yaklaşımı
– Ortak tarım politikası sayesinde AB tarımında ve kırsal alanlarda sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla sürdürülebilir tarım
– Temiz enerji
– Daha sürdürülebilir ve çevreye saygılı üretim döngüleri sağlamanın yollarını ortaya koyan sürdürülebilir endüstri
– Daha temiz bir inşaat sektörü için yapı ve renovasyon
– Daha sürdürülebilir ulaşım araçlarının teşvik edilmesi için sürdürülebilir hareketlilik yaklaşımı
– Kirliliğin hızlı ve verimli bir şekilde ortadan kaldırılması
Avrupa Yeşil Mutabakatı, bu konulardan yola çıkarak;
– Avrupa Endüstriyel Stratejisi
– Adil Dönüşüm Mekanizması
– Döngüsel Ekonomi Eylem Planı
– Avrupa Yeşil Mutabakatı Yatırım Planı
– Avrupa İklim Yasası
gibi çeşitli plan ve mekanizmaların da tanıtımını yapmıştır. Her bir plan ve strateji, AB ile ilişkisi bulunan ülkelere çeşitli görev, sorumluluk ve yaptırımlar getirmektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB’nin diğer ülkelerle olan ilişkilerini sektörel kriterler, iş modelleri ve vergiler ile yeniden yapılandırmayı amaçlamaktadır. Çevre ile ilgili küresel sorunlar, sadece bir ülke ya da bölgenin çabalarıyla çözülemeyeceği için AB, bu mutabakat ile küresel bir iş birliği geliştirilmesi ve siyasi, finansal, sosyal ve çevresel konulardaki yeni yaklaşımların tüm dünyaya yayılması gerektiğine inanmaktadır.
Yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi ve ilgili tüm politika alanlarında yeşil dönüşümün desteklenmesini hedefleyen bir yol haritası niteliğindeki Eylem Planına ilişkin Cumhurbaşkanlığı Genelgesi 16.07.2021 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlandı.
-Uluslararası ticaretin öne çıkan aktörlerinden yeşil dönüşüm hedefleri
Son yıllarda dünyada hız kazanan yeşil dönüşüm politikaları, iklim değişikliğiyle bağlantılı politikaları uluslararası ekonomi ve ticaret gündeminin merkezine yerleştirdi.
AB’nin 11 Aralık 2019’da açıkladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında 2050 yılında karbon-nötr ilk kıta olma hedefini ortaya koyması bu politikalara ivme kazandırdı.
Covid-19 salgınının da pekiştirdiği sürdürülebilirlik algısı ile birlikte AB’nin yeşil dönüşüm hedeflerini açıklamasının ardından, uluslararası ticaretin önde gelen aktörleri de benzer hedefler açıklamaya başladı.
-9 ana başlık altında toplam 32 hedef ve 81 eylem
“Yeşil Mutabakat Eylem Planı”, uluslararası ticaret ve ekonomide meydana gelen bu değişim ve dönüşüm karşısında ülkemizin kalkınma hedefleri doğrultusunda sürdürülebilir ve kaynak-etkin bir ekonomiye geçişini desteklemeyi amaçlamaktadır.
Bu doğrultuda, ekonomimizin lokomotifi olan ihracatımızda rekabetçiliğimizin korunması ve geliştirilmesi, ülkemizin Gümrük Birliği sayesinde AB ile sağlamış olduğu bütünleşmenin derinleştirilmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir.
En önemli ticaret ortağımız olan AB tarafından açıklanan Avrupa Yeşil Mutabakatı ile öngörülen kapsamlı değişiklikler başta olmak üzere bu alandaki dönüşüme zamanlıca uyum sağlanması ve karşı karşıya kalacağımız risklerin fırsata çevrilmesi amacıyla Bakanlığımız liderliğinde kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektör işbirliği içerisinde hazırlanan Eylem Planı 9 ana başlık altında toplam 32 hedef ve 81 eylemi içermektedir.
Eylem Planı, ülkemizin küresel tedarik zincirlerine sağladığı entegrasyonun güçlendirilmesi ve yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi bakımından da büyük önem arz etmektedir.
-Eylem Planı’na ilişkin Cumhurbaşkanlığı Genelgesi
İhracatımızda rekabetçiliğimizin geliştirilmesinin yanı sıra, ülkemizin küresel tedarik zincirlerindeki yerinin korunması ve güçlendirilmesi ile yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi bakımından da önem arz eden ve ilgili tüm politika alanlarında yeşil dönüşümün desteklenmesini hedefleyen bir yol haritası niteliğindeki Eylem Planına ilişkin Cumhurbaşkanlığı Genelgesi 16.07.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.
Bu çerçevede, Eylem Planı kapsamında yer alan hedef ve faaliyetlerin Avrupa Yeşil Mutabakatı Çalışma Grubu kapsamında kamu, özel sektör ve ilgili tüm paydaşlar ile etkin bir şekilde yürütülmesi hedeflenmektedir.
İnsan kaynaklı sera gazı salımlarını sınırlandırmaya ve azaltmaya yönelik çabaların yanı sıra; iklim değişikliğinin, ekonomi, uluslararası ticaret, sağlık, göç, güvenlik gibi diğer küresel sorunlarla bağlantılı olarak ele alınması kaçınılmaz hale gelmiştir. Ekonomik büyümeyi iklim gündemini göz önünde tutarak gerçekleştirmek ve yatırımcılar ile işletmelerin küresel ısınmayı sınırlandıran bir senaryo ile uyumlu faaliyet göstermelerini teşvik etmek için küresel düzeyde ilave reformlara duyulan ihtiyaç, iklim değişikliği ile mücadeleyi uluslararası ekonomi ve ticaret politikalarının merkezine taşımıştır.
Nitekim, Avrupa Birliği (AB), 11 Aralık 2019 tarihinde açıkladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı ile 2050 yılında iklim-nötr ilk kıta olma hedefini ortaya koyarken; aynı zamanda sanayisinin dönüşümünü gerektiren yeni bir büyüme stratejisi benimseyeceğini ve tüm politikalarını iklim değişikliği ekseninde yeniden şekillendireceğini açıklamıştır. Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamındaki ilgili eylemler, enerji, ulaşım, sanayi, finans, inşaat, tarım dahil AB ekonomisini yeniden şekillendirecek ve her geçen yıl ivme kazanacak bir dönüşümün temellerini teşkil etmektedir.
Eylem Planının Kapsamı: Türkiye’nin sürdürülebilir ve kaynak etkin bir ekonomiye geçişine katkı sağlanmasını ve Türkiye’nin başta Avrupa Yeşil Mutabakatı ile öngörülen kapsamlı değişikliklere, Türkiye-AB Gümrük Birliği kapsamında sağlanan bütünleşmeyi koruyacak ve daha da ileriye taşıyacak şekilde uyum sağlamasını teminen, Eylem Planında,
1-Sınırlı karbon düzenlemeleri
2-Yeşil ve Döngüsel bir Ekonomi
3-Yeşil Finansman
4-Temiz, Ekonomik ve Güvenli Enerji Arzı
5-Sürdürülebilir Tarım
6-Sürdürülebilir Akıllı Ulaşım
7-İklim Değişikliği ile Mücadele
8-Diplomasi
9-Avrupa Yeşil Mutabakatı Bilgilendirme ve Bilinçlendirme Faaliyetleri
başlıkları altında belirlenen hedeflere ulaşılması amacıyla hayata geçirilecek eylemlere yer verilmiştir. Bu çerçevede, Eylem Planı 9 ana başlık altında toplam 32 hedef ve 81 eylemi içermektedir. Eylem planı, eylemlerin gerçekleştirilmesinden sorumlu ana koordinatör kurum ile işbirliği içinde çalışacak ilgili kurum ve paydaşları belirlemekte ve eylemlerle ilgili çalışmaların yürütüleceği takvime yer vermektedir. Eylemlerle ilgili gerçekleşmelerin ve kaydedilen gelişmelerin çeyreklik dönemler itibariyle eylemin ana koordinatör kurumu tarafından takip edilerek Çalışma Grubuna raporlanması hedeflenmektedir.
Kaynak: https://ticaret.gov.tr/haberler/yesil-mutabakat-eylem-plani-yayimlandi
Seher PELİT - Yönetim Sistemleri Şefi