Plastik ambalajlarda yer alan numaralara dikkat ediyor musunuz? Aslında bu numaralar sadece plastiklere özel değil, geri dönüşüm kodları olarak geçiyor ve buna uygun tüm malzemelerin üzerinde tanımlı fakat biz hayatımızın her alanında yoğun bir şekilde kullandığımız plastikler özelinde değerlendireceğiz.
Plastik Nedir?
Plastikler genel olarak bir dizi polimeri ifade eder. Polimerlerin karbon ve hidrojenden oluşan organik bir yapısı vardır. Karbon ve hidrojenin yanı sıra bu yapının zincirlerinde oksijen, nitrojen, kükürt, fosfor gibi atomlar da bulunabilir. Plastikler doğal gaz, kömür ve petrolden elde edilir. Üretim aşamaları işleme, rafine etme, kalıplama, sertleştirme gibi süreçleri içerir ve bu süreçlerde reaksiyonların oranını artıran katalizörler eklenir. Tüm süreçteki anahtar adım polimerizasyondur. Bu süreçte monomerler, plastiğin zincir özelliğini oluşturmak için birleşir.
Yukarıdaki süreçten anlayabileceğiniz gibi her plastik aynı teknik özelliklere sahip değildir. Plastiklerde bulunan geri dönüşüm kodları, hangi plastiklerin geri dönüşüm ve genel kullanım için güvenli olduğunu ve hangilerinin olmadığını söyler. Geri dönüşüm kodları 1988 yılında The Society of the Plastics Industry (SPI) tarafından tasarlanmış ve daha çok ev tipi ambalaj malzemelerine dâhil edilmiştir.
1 numara PET veya PETE– Polietilen tereftalat :
Bu plastik en yaygın kullanım oranına sahiptir. Çok yumuşak, şeffaf ve gıdalarda tek kullanım içim güvenli olduğu kabul edilir. Dondurulmamalı, bulaşık makinesinde yıkanmamalı ve mikrodalga fırında kullanılmamalıdır. İçinde bulunan gıda maddesine herhangi bir zararlı madde sızdırmaz. Ancak tekrar kullanım için yeterince temizlenemez ve tekrar kullanıldığında zararlı bakteriler ürer. Bu yüzden PET şişeleri tekrar tekrar kullanma alışkanlığını bırakmamız yararımıza olur. Ayrıca bu şişeler doğada oldukça zor çözünmektedir.
2 numara HDPE veya HDP – Yüksek Yoğunluklu Polietilen :
HDPE, High-Density Polyethylene (Yüksek Yoğunluklu Polietilen)'in kısaltmasıdır. Gıdalarla kullanımının güvenli olduğu kabul edilir. Daha çok süt, deterjan, oyuncak ve plastik torbaların imalatında kullanılır. Suya herhangi bir kimyasal karıştırmaz ve uzmanlar tarafından en tercih edilen plastik olarak gösterilmektedir.
3 numara PVC veya V – Polivinil klorür :
Bu plastik ürünler gıdalarla kullanılmamalıdır. İçindeki zararlı maddeleri gıdalara sızdırır. Çoğunlukla yiyecek kapları, yumuşak materyaller ve oyuncaklar için kullanılır. Suya iki toksik materyal karıştırabilen bu plastiğin şişelerde kullanımı tavsiye edilmiyor.
4 numara LDPE – Düşük Yoğunluklu Polietilen :
Kuru temizleme, çöp torbaları, yemek saklama kaplarında bulunur. Zararsızdır. Suya herhangi bir kimyasal karıştırmasa da, bu plastiğin su şişesi olarak kullanılması yasaklanmıştır. Yine de bu plastiğin kullanıldığı bir gıda satın alıyorsanız iki kez düşünmeniz gerekiyor. Zira suya karıştırmadığı kimyasalları, gıdalara bulaştırabilme ihtimaline sahip.
5 numara PP – Polipropilen :
En güvenli plastik türü olarak kabul edilir. Yoğurt kapları, plastik kapaklar, çocuk bezlerinde kullanılır. Beyaz renkte ve yarı şeffaf renktedir. Isıya karşı yüksek bir dirence sahip olduğundan ısıtıldığında diğer plastiklerin aksine erimiyor. Bu da onu muhafaza ettiği ürün için iyi bir koruyucu yapıyor. PP, aynı zamanda gıdada yağlanma ve rutubeti engellemek için ideal bir plastik çeşididir.
6 numara PS – Polistiren :
Çok farklı amaçlarla kullanılan ucuz ve hafif bir plastik türüdür. Genellikle kullan-at tarzda (yemek paketleri, plastik bardaklar, tabaklar, yumurta kapları ve kaşık) vs. için kullanılıyor. Isındığı zaman kanserojen bileşikler yayabiliyor. Bu yüzden uzun süreli kullanımlarda kesinlikle tavsiye edilmiyor. En çok kullanılan bir şey olmasına rağmen zararlıdır.
7 numara (BPA) ve Polikarbonat (PC) ve Diğerleri :
Sporcu su şişeleri, biberonlar, yemek saklama kapları ve bazı pet şişelerde kullanılıyor. Kullanılan bu plastiğin, en tehlikeli ve uzak durulması gereken plastik olduğu söyleniyor. Karışık polikarbon materyallerden imal edildiği için geri dönüşüme uygun değil. Bunun da ötesinde, kullanımında BPA (Bisphenol A) kullanıldığı için yemeğe ya da içeceğe kimyasallar karıştırabiliyor.
