Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş halinin devam etmesi Türkiye ihracatını da olumsuz etkilemektedir. Hem Rusya hem de Ukrayna Türkiye için önemli pazarlar olup, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)’nin geçen yıl verilerine göre Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler arasında Rusya onuncu, Ukrayna ise yirminci sırada yer almaktadır. Rusya ve Ukrayna’ya geçen yıl yapılmış olan toplam ihracatın 9 Milyar Doları bulduğu ve bu ülkelerin dış ticaret hacminden yüzde 8’in üzerinde payı olduğu TİM Başkanı İsmail Gülle tarafından açıklanmıştır.
Türkiye’den Rusya’ya en çok ihraç ettiğimiz ürünler sırasıyla; yaş meyve ve sebze, otomotiv, kimyevi maddeler ve mamulleri, makine ve aksamları, tekstil ve hammaddeleri olurken; Ukrayna’ya ise sırasıyla en çok kimyevi maddeler ve mamulleri, makine ve aksamları, çelik, otomotiv, yaş meyve ve sebze, makine ve aksamları ihraç etmekteyiz. Savaş halinden dolayı bu iki ülkeden alınmış siparişler için iptaller söz konusu olmakta, savaş halinin devamı konusundaki belirsizlikler ihracatçıları düşündürmekte ve onları yeni alternatif pazarlar aramaya yönlendirmektedir. Savaş belirsizliği bölgedeki Polonya, Belarus, Moldova, Romanya gibi ülkeleri de etkileyerek, bu ülkelerin siparişlerinde yavaşlama olduğu gözlenmiştir.
Savaşın izleri çoğu sektörü olumsuz yönde etkilese de, Rusya’nın Mart ayının başında açıkladığı bildiride, Türkiye dahil dokuz ülkeden sebze ithalatını arttıracağını bildirmesi, yaş sebze ihracatı yapan Türk firmalarını sevindirmiştir. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD)’nin bilgilendirmesinde, Türk Çelik sektörünün en önemli tedarikçilerinden biri olan Rusya’dan yapılan ithalatlarda şu an için olumsuz bir durum beklenmez iken, ithalatın azalması durumunda da ithal edilen maddelerin Türkiye içinde üretiminin mümkün olmasından dolayı çelik sektöründe problem olmayacağı belirtmiştir.
Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırmasının ardından, dünya çapındaki çoğu devlet ve global şirketler Rusya için çok ciddi ekonomik ve mali yaptırımlar uygulamaya başlamıştır. Ancak bu yaptırımların arasında ticareti etkileyecek en önemli başlıklardan birisi Rusya’nın Swift sisteminden çıkarılması olmuştur. Bu yaptırım, bir yandan Rus bankalarının dünya genelinde işlem yapmasını engellerken diğer yandan Rus ihracat ve ithalatını felç etmeyi amaçlamaktadır.
Swift; Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication baş harflerinden oluşan ve uluslararası ticareti kolaylaştıran, ödemeleri hızlandıran güvenli bir mesajlaşma sistemidir. 200'den fazla ülkede 11000’den fazla finans kurumu tarafından kullanılmaktadır. ABD Federal Rezervi ve İngiltere Bankası da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki büyük merkez bankalarıyla ortak olarak, Belçika Ulusal Bankası tarafından denetlenmektedir.
Rusya’nın Swift sisteminden çıkartılması, sadece Rusya’yı değil ticaret yaptıkları ülkeleri de etkilemektedir. Ödemelerin yapılabilmesi için daha farklı yollara başvurulması gerekecek, bu da maliyetlerin artmasına sebep olacaktır. Ticaret yapan yaptırım dışında olan ülkenin de, bir çeşit yaptırıma uğraması söz konusu olacaktır. Türkiye – Rusya arasındaki ticaret ve turizm faaliyetleri de swift sistemi üzerinden yürümekteydi. Bu yaptırım kararıyla beraber özellikle ihracatçıların ve turizmcilerin olumsuzluklar ile karşı karşıya kalması söz konusu olacaktır.
Dünya ticaretini etkileyen bazı global şirketler de Rusya’ya karşı yaptırım kararları almışlardır. Hızlı kargo taşımacılığı sağlayan UPS, FedEx ve DHL şirketleri Rusya’ya yapılan gönderileri durdurma kararı almış olup, dünyanın en büyük üç gemi taşımacılığı şirketi Maersk, MSC ve CMA CGM artık Rusya varışlı sipariş almayacaklarını duyurdu.
Süregelen savaş durumu ise Türkiye açısından hem fırsat hem de tehdit oluşturmaktadır. Türkiye’nin yurtdışından tedarik ettiği ürünler için firmaların artık peşin ödeme almaya başlaması, sigorta şirketlerinin Türkiye’deki para akışını riskli görmesinden dolayı alacak tutarını karşılamaması gibi durumlar söz konusu olmaya başlamıştır. Finansal açıdan Türkiye’deki firmaların sıkıntı yaşaması muhtemeldir.
Savaş durumundan dolayı küresel ticarette tedarik zinciri ve lojistik yapısı değişerek yeni bir yapılanmaya girmiş bulunmaktadır. Firmaların alternatif tedarikçi ve pazar arayışları Türkiye açısından değerlendirilecek fırsatlar arasındadır.
Gözde Coşkun – Dış Ticaret Uzmanı
Sevgi Açar – Dış Ticaret Sorumlusu